«Ο εκπαιδευτικός πρέπει να υπερασπίζεται τη χαρά της ζωής, να προσφέρει ολοκληρωτικά τον εαυτό του στη ζωή! Να συμβάλλει στη δημιουργία ενός χαρούμενου και ευτυχισμένου σχολείου. Να εργάζεται για ένα σχολείο-περιπέτεια, ένα σχολείο που πάει μπροστά, που δεν φοβάται να ριψοκινδυνεύει, που απορρίπτει τη στασιμότητα. Που μιλά, που συμμετέχει, δημιουργεί, αγαπά, φαντάζεται, αγκαλιάζει με πάθος και λέει ναι στη ζωή. Που δεν αφήνεται στη μοιρολατρική παραίτηση «και τι μπορώ να κάνω»;» Paulo Freire, Βραζιλιάνος παιδαγωγός

Βρισκόμαστε μια ανάσα πριν την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς και νιώθω την επιθυμία να μοιραστώ μαζί σας τα λόγια ενός κορυφαίου εκπαιδευτικού και κοινωνιολόγου, που οι ιδέες και οι απόψεις του έχουν επηρεάσει την παιδαγωγική επιστήμη σε όλο τον κόσμο.

Ο Paulo Freire γεννήθηκε στη Βραζιλία, στις 19 Σεπτεμβρίου του 1921 και πέθανε στο São Paulo στις 2 Μαΐου του 1997. Η οικονομική κρίση του 1929 δημιούργησε στη Βραζιλία συνθήκες πείνας και ανέχειας, που, όπως φαίνεται, επέδρασαν καθοριστικά στον χαρακτήρα και στην σκέψη του. Έτσι, αποφάσισε να αφιερώσει τη ζωή του στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των φτωχών και στην καταπολέμηση του αναλφαβητισμού.

«Η αγωγή του καταπιεζομένου» και Οι «Δέκα Επιστολές προς εκείνους που τολμούν να διδάσκουν»  έργα του ίδιου, αποδίδουν τον τρόπο που προσέγγιζε σε όλη του τη ζωή την εκπαιδευτική πραγματικότητα.

Ο Paulo Freire μιλά στους εκπαιδευτικούς με βάση την εμπειρία του ως δάσκαλος και θεωρητικός της παιδαγωγικής και αναφέρει:

  «Πρέπει να τολμάμε, με την πλήρη έννοια της λέξης, να μιλάμε για αγάπη χωρίς να φοβόμαστε μη μας πουν γελοίους, υπερβολικά συναισθηματικούς. Πρέπει να τολμάμε, για να πούμε επιστημονικά, και όχι απλώς φλυαρώντας, ό,τι μελετάμε, μαθαίνουμε, διδάσκουμε, γνωρίζουμε με ολόκληρο το σώμα μας. Tα κάνουμε όλα αυτά με συναίσθημα, με πάθος, με επιθυμίες, με φόβο, με αμφιβολίες και με κριτική σκέψη. Ωστόσο, ποτέ δεν μελετάμε, δεν μαθαίνουμε, δεν διδάσκουμε ή δεν γνωρίζουμε μόνο με την κριτική σκέψη. Πρέπει να τολμάμε, έτσι ώστε να μπορούμε να συνεχίσουμε να διδάσκουμε για πολύ καιρό υπό συνθήκες που ξέρουμε πολύ καλά: χαμηλός μισθός, έλλειψη σεβασμού και ο πανταχού παρών κίνδυνος να πέσουμε θύματα κυνισμού. Πρέπει να τολμάμε να μάθουμε πώς να τολμάμε, για να λέμε όχι στην γραφειοκρατικοποίηση του νου στην οποία είμαστε εκτεθειμένοι κάθε μέρα. Πρέπει να τολμάμε, για να μπορούμε να συνεχίσουμε να το κάνουμε ακόμα κι όταν από υλικής άποψης μας συμφέρει περισσότερο να πάψουμε να τολμάμε.»

Οι παιδαγωγικές αντιλήψεις του Freire έχουν δημιουργήσει εδώ και αρκετές δεκαετίες προβληματισμούς για το ρόλο των εκπαιδευτικών όχι μόνο στη σχολική τάξη αλλά και στη σύγχρονη κοινωνία, αποκαλύπτοντας τις πραγματικές τους δυνατότητες. Πίστευε ιδιαίτερα στην απελευθερωτική δύναμη της αγωγής, όπου ο εκπαιδευτικός πρέπει να πρωτοστατεί στην προσπάθεια να δομηθεί μια καλύτερη κοινωνία για όλους, αφού κρατούν στα χέρια τους το ισχυρό όπλο του αλφαβητισμού. Μιλούσε για έναν δάσκαλο που είναι περισσότερο «άνθρωπος» και ανοίγει το δρόμο προς μια πιο ελεύθερη, δίκαιη και δημοκρατική  κοινωνία.

Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι οι θέσεις του Paulo Freire διατυπώθηκαν πολλά χρόνια πριν, είναι αξιοσημείωτο το πόσο επίκαιρες ή ακόμα και ανεφάρμοστες παραμένουν και σήμερα.

Πηγές:

Freire, P. (1974). Η αγωγή του καταπιεζόμενου, μετ. Γ. Κρητικός. Αθήνα: Ράππα

Freire, P. (2006). Δέκα επιστολές προς εκείνους που τολμούν να διδάσκουν.Τ. Λιάμπας.Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.

Πάουλο Φρέιρε.