Φυλές. Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που σου έρχεται στο μυαλό;  Αφροαμερικάνοι; Εγκληματιες! Γερμανοί; Ναζιστές! Κάτοικοι της Μέση Ανατολής; Τρομοκράτες! Στη γενοκτονία του Β’ Παγκοσμίου πολέμου έξι εκατομμύρια Εβραίοι θανατώθηκαν, επειδή κάποιος πίστευε ότι ανήκουν σε κατώτερη φυλή. Το προηγούμενο αιώνα εκατομμύρια Αφρικανοί αγοράζονταν και πωλούνταν ως σκλάβοι επειδή κάποιος πίστευε ότι και εκείνοι ανήκουν σε κατώτερη φυλή. Σήμερα στην Αμερική δεκάδες άοπλοι Αφροαμερικανοί  πυροβολούνται από την αστυνομία επειδή κάποιος πιστεύει ότι αποτελούν απειλή.

Τα φυλετικά στερεότυπα ήταν και είναι ένα συνηθισμένο φαινόμενο. Στην πραγματικότητα όλοι μας υποσυνείδητα έχουμε την τάση να κατηγοριοποιούμε τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από τις προθέσεις μας. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Επειδή έτσι λειτουργεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος! Το μυαλό μας είναι προγραμματισμένο να αναγνωρίζει μοτίβα πληροφοριών, να οργανώνει τη σκέψη του σε κουτάκια. Αναγνωρίζει, έτσι, ένα μοτίβο και άμεσα του αποδίδει τα χαρακτηριστικά που του αναλογούν. Ένας γιατρός όταν βλέπει ένα παχύσαρκο ασθενή πριν καν ενημερωθεί για το ιστορικό του, υποπτεύεται υψηλή πίεση, ζάχαρο και αρθριτικά. Όταν όμως η πίεση και το ζάχαρο του ασθενή αποδειχτούν φυσιολογικά και οι αρθρώσεις του υγιείς, ο

γιατρός αλλάζει ροή σκέψης. Στο παράδειγμα αυτό η στερεοτυπική στάση που κράτησε ο γιατρός απέναντι στον ασθενή δεν οφείλεται σε κακές προθέσεις αλλά στο τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο εγκέφαλός του.

Ξανά όμως τίθεται ένα γιατί! Γιατί το ανθρώπινο μυαλό  λειτουργεί με αυτό τον τρόπο; Οι βασικοί λόγοι είναι τρείς. Αρχικά είναι πιο εύκολο και απαιτεί λιγότερη προσπάθεια. Είναι πολύ δύσκολο και χρονοβόρο να γνωρίσουμε προσωπικά έναν άνθρωπο πριν προβούμε σε συμπεράσματα για τις προθέσεις ή τη προσωπικότητά του. Η εύκολη και –φαινομενικά- ασφαλής λύση είναι, με μία μόνο ματιά να του αποδώσουμε όλα τα χαρακτηριστικά που πιστεύουμε ότι αντιπροσωπεύουν τη φυλή του. Ο δεύτερος λόγος είναι η ελλιπής  εμπειρία που έχουμε με ανθρώπους διαφορετικών φυλών. Όταν η μόνη εμπειρία που έχουμε με έναν άνθρωπο την Μέσης ανατολής είναι οι τρομακτικές επιθέσεις που βλέπουμε στη τηλεόραση το μυαλό μας δημιουργεί αυτόματα ένα κουτάκι στο οποίο θα εντάξουμε όλους τους ανθρώπους που κατάγονται από τη Μέση Ανατολή. Όταν όμως γνωρίζουμε δέκα ανθρώπους με την ίδια καταγωγή και εντοπίζουμε 10 διαφορετικές προσωπικότητας είναι αδύνατον να τους βάλουμε στο ίδιο κουτάκι. Τέλος έχουμε τα Μ.Μ.Ε τα οποία εδραιώνουν τα στερεότυπα. Τα Μ.Μ.Ε  αναφέρουν ένα δύστυχες γεγονός αποδίδοντας ευθύνη σε μία συγκεκριμένη φυλετική ή θρησκευτική ομάδα. Αυτό όμως “μένει” στο μυαλό του θεατή o οποίος υποσυνείδητα αρχίζει να τη πιστεύει ότι ολόκληρη η ομάδα συμπεριφέρεται με τον ίδιο τρόπο.

Τα στερεότυπα, βέβαια, οδηγούν στην παρανόηση και η παρανόηση στη μεροληψία, το φανατισμό και τη βία. Ο Ινδός γιατρός  Gurdeep Parhar στην ομιλία του στο TED μοιράζεται τη δική του ιστορία:

“I grew up on the north coast of Canada and when I was a child in school we would change out of our regular clothes into our gym or exercise clothes and we did that in the locker room. In that locker room when I was all alone, partly dressed […] two big bullies came and found me. They came up to me and say: “Hey! You Paki! You Hindu!” First I was just confused because I wasn’t from Pakistan, so the word Paki did not make any sense! I wasn’t Hindu so the word Hindu did not make any sense !Were they mixing me up with someone else? My feelings of confusion were quickly replaced by fear because I realized the meaning of these words did not matter. Because of the

venom and the hatred in their tone, I realized those words were meant to insult me; those words were meant to hurt me. This happened week after week. When I was alone in that locker room as a child, these bullies would find me. I didn’t know what to do. […]30 years later I still have nightmares about those bullies, I still hear their voices, I still feel their hatred. We all need to make sure that there is no child anywhere in the world as frightened as that kid in the locker room.”

~

Μεγάλωσα στη βόρεια ακτή του Καναδά και όταν ήμουν μικρός στο σχολείο αλλάζαμε τα κανονικά μας ρούχα με τα ρούχα γυμναστικής στα αποδυτήρια. Σε αυτά τα αποδυτήρια όταν ήμουν μόνος, και μερικώς ντυμένος[…] δύο μεγαλύτερα παιδιά, νταήδες, ήρθαν να με βρουν. Με πλησίασαν και μου είπαν¨ «ΕΙ! Εσύ Πακιστανέ! Naι εσύ Ινδουιστή! »  Αρχικά μπερδεύτηκα επειδή δεν ήμουν από το Πακιστάν, οπότε η λέξη ‘Πακιστανέ’ δεν έβγαζε κανένα νόημα! Δεν ήμουν Ινδουιστής οπότε ούτε η λέξη ‘Ινδουιστή’ έβγαζε νόημα! Με μπέρδευαν με κάποιον άλλο; Το αίσθημα της σύγχυσης γρήγορα αντικαταστάθηκε από φόβο επειδή κατάλαβα ότι το νόημα των λέξεων δεν είχε σημασία. Από το δηλητήριο και το μίσος στο ύφος τους, συνειδητοποίησα ότι αυτές οι λέξεις είχαν σκοπό να με προσβάλουν, αυτές οι λέξεις είχαν σκοπό να με πληγώσουν. Αυτό συνέβαινε καθημερινά. Όταν ήμουν μόνος μου στα αποδυτήρια αυτοί οι νταήδες θα με έβρισκαν. Δεν ήξερα τι να κάνω[…]30 χρόνια αργότερα ακόμα βλέπω εφιάλτες για αυτούς τους νταήδες. Ακόμα ακούω τις φωνές τους. Ακόμα νιώθω το μίσος τους. Πρέπει όλοι μαζί να βεβαιωθούμε ότι δεν υπάρχει κανένα παιδί πουθενά στο κόσμο τόσο φοβισμένο όσο αυτό το παιδί στα αποδυτήρια.»

 Πως όμως βεβαιωνόμαστε για κάτι τέτοιο; Αρκούν τρία απλά πράγματα για να μειώσουμε τις αρνητικές συνέπειες των στερεοτύπων. Αρχικά ΝΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΙΛΙΚΡΙΝΗΣ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ . Πρέπει να παραδεχτούμε ότι το μυαλό όλων μας διακατέχεται από προκατάληψη και πρέπει να την αντιμετωπίσουμε ο καθένας ξεχωριστά. Επιπλέον, πρέπει ΝΑ ΔΩΣΟΥΜΕ ΜΙΑ ΥΠΟΣΧΕΣΗ. Την επόμενη φορά που θα χρειαστεί να  συναναστραφούμε με μία ομάδα ανθρώπων που πιστεύουμε ότι είναι διαφορετική από τη δική μας θα μπούμε στο κόπο να τους γνωρίσουμε έναν ένα ξεχωριστά. Τέλος μέσα από αυτήν τη συναναστροφή πρέπει ΝΑ ΒΡΟΥΜΕ ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΕΝΑ ΚΟΙΝΟ ΣΗΜΕΙΟ που θα μας ενώνει! Γιατί 

οφείλουμε όλοι μας να πολεμήσουμε το ρατσισμό, τις αρνητικές επιπτώσεις των στερεοτύπων και να βεβαιωθούμε ότι δεν υπάρχει πλέον κανένα φοβισμένο παιδί στα αποδυτήρια!

ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ Gurdeep Parhar: https://www.youtube.com/watch?v=POU1HjdXziM